Cùng với Windows và MacOs, Linux là một trong những hệ điều hành tốt nhất thế giới hiện nay. Tuy nhiên, với những người dùng thông thường, họ có thể chỉ nghe đến Linux chứ chưa thể hiểu rõ hiệu điều hành này như thế nào. Vậy hệ điều hành Linux là gì? Có ưu và khuyết điểm ra sao? Các bạn hãy cùng EVPS tìm hiểu rõ hơn qua bài viết sau đây nhé!
Linux là gì?
Linux là một hệ điều hành (HĐH) giống như Unix, mã nguồn mở và do cộng đồng phát triển dành cho máy tính, máy chủ, máy tính lớn, thiết bị di động và thiết bị nhúng (embedded systems). Nó được hỗ trợ trên hầu hết mọi nền tảng máy tính lớn, bao gồm x86, ARM và SPARC , khiến nó trở thành một trong những hệ điều hành được hỗ trợ rộng rãi nhất.
Lịch sử của Linux
Linus Torvalds bắt đầu làm việc trên Linux để thay thế cho Minix OS khi còn học tại Đại học Helsinki ở Phần Lan. Torvalds đã công nhận công việc được thực hiện trên Dự án GNU vào năm 1983, dự định tạo ra một hệ điều hành hoàn chỉnh, tương thích với Unix bao gồm toàn bộ phần mềm miễn phí và ghi nhận GNU là một mô hình để phân phối. Tuy nhiên, công việc trên GNU vẫn chưa hoàn thành vào thời điểm Torvalds tìm kiếm một giải pháp thay thế Minix, khiến ông phát triển một nhân hệ điều hành thay thế có tên là Linux – một dạng rút gọn của Unix của Linus – và áp dụng GNU GPL.
Torvalds đã phát hành nhân Linux vào tháng 9 năm 1991. Một cộng đồng các nhà phát triển đã làm việc để tích hợp các thành phần GNU với nhân của Torvalds để tạo ra một hệ điều hành hoàn chỉnh, miễn phí được gọi chung là Linux. Torvalds tiếp tục phát triển nhân Linux và cộng đồng nhà phát triển rộng lớn tiếp tục tạo và tích hợp nhiều loại thành phần.
Mặc dù Linux vẫn thua Windows và macOS trên máy tính để bàn, nhưng nó vẫn tiếp tục thách thức các nhà cung cấp hệ điều hành độc quyền trên máy chủ và hệ thống nhúng (embedded systems).
Hệ điều hành Linux được sử dụng như thế nào?
Mọi phiên bản của HĐH Linux đều quản lý tài nguyên phần cứng, khởi chạy và xử lý các ứng dụng cũng như cung cấp một số dạng giao diện người dùng. Cộng đồng khổng lồ dành cho các nhà phát triển và phạm vi phân phối rộng lớn có nghĩa là phiên bản Linux có sẵn cho hầu hết mọi tác vụ và Linux đã thâm nhập vào nhiều lĩnh vực điện toán.
Ví dụ: Linux đã nổi lên như một hệ điều hành phổ biến cho các máy chủ web như Apache, cũng như cho các hoạt động mạng, các tác vụ điện toán khoa học yêu cầu các cụm máy tính khổng lồ, chạy cơ sở dữ liệu, máy tính để bàn và máy tính điểm cuối cũng như chạy các thiết bị di động có phiên bản hệ điều hành như Android .
Hệ điều hành Linux có thể được tìm thấy trong nhiều cài đặt khác nhau, hỗ trợ nhiều trường hợp sử dụng khác nhau. Linux được sử dụng theo các cách sau:
- Hệ điều hành máy chủ dành cho máy chủ web, máy chủ cơ sở dữ liệu, máy chủ tệp, máy chủ email và bất kỳ loại máy chủ dùng chung nào khác. Được thiết kế để hỗ trợ các ứng dụng có khối lượng lớn và đa luồng, Linux rất phù hợp với tất cả các loại ứng dụng máy chủ .
- Hệ điều hành máy tính để bàn cho máy tính năng suất cá nhân. Linux là một môi trường máy tính để bàn nguồn mở và có sẵn miễn phí dành cho những người dùng thích nó hơn các hệ điều hành thương mại.
- Hệ điều hành máy chủ không đầu (Headless server OS) dành cho các hệ thống không yêu cầu giao diện người dùng đồ họa (GUI) hoặc thiết bị đầu cuối và bàn phím được kết nối trực tiếp. Các hệ thống không đầu thường được sử dụng cho máy chủ mạng được quản lý từ xa và các thiết bị khác.
- Hệ điều hành thiết bị hoặc thiết bị nhúng (Embedded device or appliance OS) dành cho các hệ thống yêu cầu chức năng tính toán hạn chế. Linux được sử dụng làm HĐH nhúng cho nhiều ứng dụng, bao gồm thiết bị gia dụng, hệ thống giải trí trên ô tô và thiết bị hệ thống tệp mạng.
- Hệ điều hành mạng cho bộ định tuyến, bộ chuyển mạch, máy chủ hệ thống tên miền , thiết bị mạng gia đình, v.v. Ví dụ: Cisco cung cấp một phiên bản Hệ điều hành mạng nội bộ của Cisco ( IOS ) sử dụng nhân Linux .
- Hệ điều hành phát triển phần mềm để phát triển phần mềm doanh nghiệp. Mặc dù nhiều công cụ phát triển đã được chuyển sang Windows hoặc các hệ điều hành khác, Linux là nơi có một số công cụ phát triển phần mềm nguồn mở được sử dụng rộng rãi nhất . Ví dụ: git để kiểm soát nguồn phân tán; vim và emacs để chỉnh sửa mã nguồn; và trình biên dịch và trình thông dịch cho hầu hết mọi ngôn ngữ lập trình.
- Hệ điều hành đám mây cho các phiên bản đám mây. Các nhà cung cấp điện toán đám mây lớn cung cấp quyền truy cập vào các phiên bản điện toán đám mây chạy Linux cho máy chủ đám mây, máy tính để bàn và các dịch vụ khác.
Linux có khả năng cấu hình cao và phụ thuộc vào thiết kế mô-đun cho phép người dùng tùy chỉnh các phiên bản Linux của riêng họ. Tùy thuộc vào ứng dụng, Linux có thể được tối ưu hóa cho các mục đích khác nhau như:
- hiệu suất mạng;
- hiệu suất tính toán;
- triển khai trên nền tảng phần cứng cụ thể; Và
- triển khai trên các hệ thống có bộ nhớ, lưu trữ hoặc tài nguyên máy tính hạn chế.
Người dùng có thể chọn các bản phân phối Linux khác nhau cho các ứng dụng cụ thể hoặc điều chỉnh một bản phân phối cụ thể để kết hợp các cấu hình nhân tùy chỉnh.
Các thành phần và thuật ngữ Linux
Hệ điều hành Linux kết hợp một số thành phần khác nhau, bao gồm:
- Bootloader: Bootloader chịu trách nhiệm quản lý quá trình khởi động của máy tính và khởi động nhân Linux. Nó cũng có thể được sử dụng để quản lý các hệ thống khởi động nhiều hệ điều hành.
- Kernel: Cốt lõi của hệ thống Linux, hạt nhân xử lý truy cập mạng, lên lịch các quy trình hoặc ứng dụng, quản lý các thiết bị ngoại vi cơ bản và giám sát tất cả các dịch vụ hệ thống tệp. Nhân Linux là phần mềm giao tiếp trực tiếp với phần cứng máy tính.
- Init system: Quá trình đầu tiên chạy sau khi kernel được tải. Một quy trình là một thể hiện của một chương trình đang chạy trên máy tính và hệ thống init khởi tạo hệ thống để cho phép nó chạy các quy trình khác. Init là một chương trình daemon đóng vai trò là tiến trình cha cho tất cả các tiến trình khác đang chạy trên hệ thống. Init có thể được cấu hình để bắt đầu các quy trình cụ thể khi khởi tạo hệ thống. Ví dụ: khi hệ thống sẽ chạy một máy chủ web, hệ thống init có thể được cấu hình để tải tất cả phần mềm máy chủ web cần thiết.
- Daemons: Đây là một chương trình chạy ngầm, xử lý các yêu cầu đối với một dịch vụ. Một máy chủ web chạy trên máy chủ Linux phụ thuộc vào một trình nền, thường được đặt tên là httpd, để lắng nghe các yêu cầu của máy chủ web.
- Graphical server: Đây là phần mềm kiểm soát cách hiển thị đồ họa trên máy tính. Không có máy chủ đồ họa, người dùng chỉ có thể tương tác với hệ thống Linux thông qua giao diện dòng lệnh. Hệ thống X Window , còn được gọi là X11 hoặc X, là máy chủ đồ họa phổ biến nhất cho Linux, mặc dù không phải là máy chủ duy nhất. X chạy như một daemon máy chủ trên hệ thống và được gọi bởi các ứng dụng khi yêu cầu đầu ra đồ họa.
- Desktop environment: Đây là tập hợp các ứng dụng và điều khiển giao diện người dùng mà người dùng tương tác khi sử dụng Linux làm nền tảng máy tính để bàn. Truy cập vào môi trường máy tính để bàn thường được kiểm soát thông qua Hệ thống X Window hoặc hệ thống đồ họa khác. Mỗi môi trường máy tính để bàn xác định giao diện riêng của nó , bao gồm cách các thành phần đồ họa như cửa sổ, menu kéo xuống và tệp được hiển thị và thao tác. Môi trường máy tính để bàn cũng sẽ bao gồm một bộ ứng dụng mặc định để quản lý tệp và thư mục, chỉnh sửa văn bản, chạy phiên dòng lệnh và các tác vụ phổ biến khác.
- Applications: Đây là phần mềm được cài đặt trong và sau quá trình cài đặt Linux ban đầu. Hầu hết các bản phân phối Linux bao gồm hàng nghìn ứng dụng khác nhau, bao gồm cả cho máy chủ được nối mạng và cho việc sử dụng máy tính để bàn.
Mặc dù các thành phần này được bao gồm trong hầu hết các bản phân phối Linux, nhưng chúng không nhất thiết phải là một phần của mọi hệ thống Linux được triển khai. Ví dụ: máy chủ dựa trên Linux có thể không yêu cầu máy chủ đồ họa, môi trường máy tính để bàn hoặc ứng dụng.
Ưu điểm và hạn chế của hệ điều hành Linux
1. Ưu điểm của hệ điều hành Linux
– Bản quyền và chi phí hợp lý
Với bản chất là một mã nguồn mở, Linux được phát triển “free” cho người sử dụng. Người dùng có thể nhìn thấy hầu như mọi dòng code trong Linux. Trong khi đó, Windows bản quyền và bộ Office bản quyền sẽ phải mất khoảng vài triệu để sở hữu tương tự.
Sử dụng Linux, bạn sẽ được sử dụng miễn phí tất cả các tính năng kèm bộ ứng dụng cho người dùng văn phòng miễn phí. Học tập, xem phim, nghe nhạc, chat…, mọi hoạt động bạn không phải lo lắng gì về vấn đề bản quyền nữa.
– Hỗ trợ tốt cho lập trình viên – quản trị mạng
Hệ thống Linux hoạt động ổn định, hiệu năng cao. Do đó, Linux hỗ trợ tốt cho nhiều công việc, đặc biệt là đối với những công việc đòi hỏi tính ổn định hệ thống cao như quản trị mạng, lập trình viên.
– Sự hỗ trợ kỹ thuật tích cực
Linux cung cấp dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật 24/7 trong cả năm đối với mọi dịch vụ. Có thể kể đến như Red Hat, Novell và Canonical .
– Linh hoạt
Nếu hiểu sâu về Linux, bạn hoàn toàn có thể dễ dàng chỉnh sửa theo ý mình. Linux đúng là một môi trường lý tưởng cho các lập trình viên cũng như các nhà phát triển vì Linux mang lại sự tương thích với rất nhiều môi trường khác nhau.
– Giao diện phong phú
Với Linux, giao diện hoàn toàn tách rời với hệ thống lõi. Do đó, bạn có thể đổi môi trường giao diện mà không cần lo lắng xem có phải cài lại chương trình hay không. Bạn có thể tha hồ chọn giao diện như GNOME, KDE hay gần đây hơn là Unity.
– Độ an toàn với khả năng bảo mật, hạn chế sự tấn công của các mã độc và virus cao
Nếu như trên Windows, những con virus, mã độc, …luôn là thứ khiến bạn phải chật vật đối mặt thì Linux sẽ mang lại cho bạn cảm giác an toàn. Điều tuyệt vời là tất cả bọn chúng đều không thể hoạt động được trên nền tảng này. Công việc của bạn chỉ là xóa khi thấy bọn chúng trong USB hay ổ cứng di động (ổ cứng SSD).
– Hoạt động tốt ngay cả trên những máy tính có cấu hình yếu
Thông thường, một phiên bản mới được nâng cấp sẽ kèm theo yêu cầu phần cứng cũng phải được nâng lên theo. Vậy trong trường hợp cấu hình máy tính của bạn không đủ đáp ứng yêu cầu của phiên bản mới thì sao?
Linux sẽ giúp bạn tránh khỏi những lo lắng đó. Với sự nâng cấp, hỗ trợ thường xuyên từ cộng đồng lập trình, Linux tự tin hoạt động mượt mà và cực kỳ ổn định ngay cả trên các máy tính có cấu hình thấp.
2. Hạn chế
Bên cạnh những ưu điểm ở trên, Linux vẫn còn một số điểm hạn chế:
- Số lượng ứng dụng hỗ trợ trên Linux chưa phong phú, còn khá ít sự lựa chọn cho người dùng
- Một số nhà sản xuất không phát triển driver hỗ trợ nền tảng Linux.
- Bạn sẽ mất một khoảng thời gian để “thích nghi” nếu chuyển từ Windows sang Linux vì thực sự khá khó để làm quen với Linux.
- Tuỳ vào tính chất, nhu cầu sử dụng mà bạn cần tìm một hệ điều hành thích hợp với mình.
Các phiên bản chính của hệ điều hành Linux
Ubuntu
Ubuntu được xem là phiên bản phổ biến nhất của Linux. Phiên bản này luôn cố gắng cải thiện theo thời gian để đem đến cho người dùng những ấn tượng tốt nhất khi trải nghiệm. Ubuntu cũng là một nhánh của Debian Linux.
Debian
Debian là một lựa chọn hàng đầu dành cho những người muốn máy tính của mình có sự ổn định cao hơn. Debian dù luôn chạy những phần mềm cũ hơn so với các hệ điều hành hiện tại nhưng điều này cũng đồng nghĩa là các phần mềm đó đã trải qua thời gian dài và nhận được tin tưởng để sử dụng.
Linux Mint
Linux Mint là một phiên bản GNU/Linux được phát triển dựa trên nền tảng Ubuntu. Giao diện của phiên bản này rất thân thiện người dùng. Có thể xem đây là sự kết hợp giữa Windows 7 và macOS X. Ngoài ra, kho ứng dụng của Linux Mint cũng được khá đa dạng nhờ kế thừa từ phiên bản Ubuntu.
Fedora
Fedora cho phép người dùng được quyền tự do phát triển và thay đổi mọi thứ trong máy tính của mình để phù hợp với ý muốn. Đây là một phiên bản tương đối tốt cho lập trình viên bởi nó có sẵn một số công cụ hỗ trợ lập trình. Hơn nữa, Fedora cũng luôn cập nhật những những công nghệ mới như hệ thống tập tin mới, kỹ thuật ảo hóa mới,…
CentOS Linux
CentOS là phiên bản được phát triển nhờ cộng đồng. Phiên bản này vận hành tốt và mượt mà trên các mainframe, đặc biệt là GUI, KDE, GNOME,…
Ưu điểm nổi bật của CentOS là tính ổn định và bảo mật nhiều cấp độ.
OpenSUSE/SUSE Linux Enterprise
OpenSUSE sẽ mang đến cho bạn trải nghiệm hoàn toàn khác với những phiên bản còn lại của Linux. Phiên bản này sẽ đáp ứng được nhu cầu của những ai muốn vừa cập nhật liên tục các phần mềm và vừa có tính ổn định cao.
Mageia Linux
Mageia là một nhánh của hệ điều hành Mandriva Linux, được phát hành lần đầu vào năm 2010. Khác với hệ quản trị cơ sở dữ liệu của các hệ điều hành khác, Mageia Linux sử dụng MageriaDB. Điều này đồng nghĩa tốc độ của cơ sở dữ liệu cũng được tối ưu hóa hơn từ 3-5%.
Slackware Linux
Sau 13 năm phát triển, Slackware Linux đã trở thành phiên bản lâu đời nhất của hệ điều hành Linux. Phiên bản này nổi tiếng và được nhiều người tin dùng qua thời gian nhờ tính gọn nhẹ, phù hợp với các máy tính có cấu hình thấp, phương thức tùy biến tối thiểu hóa cho các ứng dụng, quá trình vài đặt đơn giản,…
Puppy Linux
Puppy Linux là phiên bản nhẹ nhất của hệ điều hành Linux, chỉ khoảng 300MB. Dù nhẹ nhưng Puppy Linux vẫn đảm bảo độ mượt mà trên những ứng dụng cơ bản. Puppy Linux sẽ phát huy hết tác dụng khi bạn biết cách tùy biến để phù hợp với nhu cầu của cá nhân.
Máy chủ hoạt động trên nền tảng Linux rất linh hoạt và hỗ trợ cho nhiều loại ứng dụng, đây là lý do khiến hệ điều hành này trở nên phổ biến và được lựa chọn nhiều đến như vậy. Trên đây là những thông tin cơ bản về hệ điều hành Linux. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có thêm nhiều thông tin mới. Chúc các bạn thành công!
